ΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ: ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι γάτες ως κατοικίδια ζώα γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή, διεκδικώντας την πρωτοκαθεδρία από τους σκύλους. Ο αριθμός των γατών που ζούν σε διαμερίσματα, στις αστικές περιοχές, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά. Πολλοί αστοί τις προτιμούν ως ζώα συντροφιάς επειδή χρειάζονται ελάχιστη φροντίδα, είναι μικρόσωμες και προσαρμόζονται εύκολα στη ζωή μέσα σε διαμέρισμα. Μια γάτα δεν χρειάζεται να βγαίνει βόλτα, ουρεί και κοπρίζει στην ειδική αμμοδόχο χωρίς να έχει προηγουμένως εκπαιδευτεί γι’ αυτό, συνήθως καθαρίζει το τρίχωμά της μόνη της ώστε να μην είναι αναγκαίο να την πλένει ο ιδιοκτήτης της και δεν απαιτεί την παρέα του ανθρώπου όπως ο σκύλος, νιώθοντας άνετα και μόνη της, κάτι ιδιαίτερα βολικό για τον σύγχρονο πολυάσχολο αστό. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και σήμερα υπάρχουν ορισμένες προκαταλήψεις σχετικά με το ζωικό αυτό είδος, οι οποίες κάνουν πολλούς ανθρώπους να διστάζουν να βάλουν μια γάτα στο σπίτι τους. Οι προκαταλήψεις αυτές αφορούν στο φόβο μετάδοσης ασθενειών στον άνθρωπο.

Αναμφισβήτητα υπάρχουν ασθένειες που μπορούν να μεταδοθούν από τη γάτα στον άνθρωπο. Μια υγιής όμως γάτα που εμβολιάζεται και λαμβάνει αντιπαρασιτική αγωγή τακτικά και ζεί μέσα στο σπίτι, είναι απίθανο να μεταδώσει τις ασθένειες αυτές στους ανθρώπους που την περιβάλλουν. Μεγαλύτερος βέβαια κίνδυνος υπάρχει από τις αδέσποτες γάτες. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ένας άνθρωπος με υγιές ανοσοποιητικό σύστημα πολύ σπάνια θα αρρωστήσει, ακόμα κι αν έρθει σε επαφή με μολυσμένη γάτα. Από τις αδέσποτες γάτες, όχι όμως κι από τις υγιείς οικόσιτες, κινδυνεύουν κυρίως όσοι έχουν ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα δηλαδή τα μικρά παιδιά, οι υπερήλικοι, όσοι πάσχουν από AIDS, όσοι κάνουν χημειοθεραπεία για καρκίνο και όσοι παίρνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα λόγω μεταμόσχευσης οργάνου ή λόγω αυτοάνοσου νοσήματος. Πολλές φορές οι ανοσοκατεσταλμένοι άνθρωποι παροτρύνονται να διώξουν από το σπίτι τα κατοικίδια ζώα. Αυτό, στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν χρειάζεται, αντιθέτως οι έρευνες δείχνουν ότι το ψυχολογικό όφελος από τη συντροφιά των ζώων είναι πολύ σημαντικό για όσους πάσχουν από χρόνιες ανοσοκατασταλτικές ασθένειες.

Ας δούμε όμως με ποιους τρόπους είναι δυνατό να μεταδοθούν ασθένειες από τη γάτα στον άνθρωπο και ποιες από αυτές παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς δημόσιας υγείας.

ΤΑ ΚΟΠΡΑΝΑ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ

Στα κόπρανα της γάτας περιέχονται τα αυγά των παρασίτων που είναι ευρύτερα γνωστά ως σκουλήκια του εντέρου. Ο άνθρωπος μολύνεται καταπίνοντας τα αυγά των παρασίτων. Αυτό συνήθως συμβαίνει όταν τα χέρια μας έρχονται σε επαφή με τα κόπρανα της γάτας κατά την απόρριψη της άμμου υγιεινής, όταν χαϊδεύουμε μια γάτα με ρυπαρό τρίχωμα ή όταν αγγίζουμε αντικείμενα που έχουν έρθει σε επαφή με κόπρανα. Αν στη συνέχεια δεν πλύνουμε τα χέρια μας και τα βάλουμε κατά λάθος στο στόμα, είναι πολύ πιθανό να καταπιούμε τα μικροσκοπικά αυγά των παρασίτων. Γι’ αυτό και οι παρασιτώσεις είναι συχνότερες στα μικρά παιδιά. Πρέπει να σημειωθεί ότι χαϊδεύοντας μια γάτα σπάνια κινδυνεύουμε από παρασιτώσεις γιατί οι γάτες καθαρίζουν το τρίχωμά τους συχνά γλείφοντάς το. Τα παράσιτα συνήθως δεν προκαλούν τίποτα σοβαρότερο από ελαφρά διάρροια, σε ανθρώπους όμως με εξασθενημένο οργανισμό μπορεί να γίνουν αιτία κνησμού, σοβαρής διάρροιας, κακής θρέψης, βήχα, εμετού, αναιμίας, ζαλάδας, μειωμένης όρασης.

Ο εχινόκοκκος

Από τα σκουλήκια του εντέρου μεγαλύτερο ενδιαφέρον από πλευράς δημόσιας υγείας παρουσιάζει ο εχινόκοκκος. Εκτός από τη γάτα προσβάλλει και άλλα ζώα όπως το σκύλο. Οι γάτες μολύνονται τρώγοντας ποντίκια με εχινόκοκκο. Στο σκύλο και στη γάτα συνήθως δεν εμφανίζονται προβλήματα υγείας, στον άνθρωπο όμως, μετά την κατάποση των αυγών, ο εχινόκκοκος εισέρχεται στα αιμοφόρα αγγεία και διασπείρεται στο συκώτι και σε άλλα όργανα όπου σχηματίζει κύστεις γεμάτες υγρό. Οι κύστεις αυτές μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία κυρίως σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικά αντιεχινοκοκκικά φάρμακα που δίνονται προληπτικά στις γάτες.

Το τοξόπλασμα

Το παράσιτο της γάτας για το οποίο έχει γίνει ο περισσότερος λόγος είναι το τοξόπλασμα˙ κι αυτό επειδή αν μια έγκυος γυναίκα κολλήσει τοξοπλάσμωση, η ασθένεια μπορεί να μεταδοθεί στο έμβρυο. Γι’ αυτό, τα παλιότερα χρόνια κυρίως, συμβούλευαν τις εγκύους να διώξουν τις γάτες από το σπίτι. Σήμερα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει διότι αφενός μεν μια γάτα που ζει αποκλειστικά μέσα στο σπίτι και τρέφεται με μαγειρεμένα φαγητά ή τροφές του εμπορίου, δεν είναι δυνατό να έχει τοξοπλάσμωση, αφετέρου δε ο άνθρωπος δεν κολλάει τοξοπλάσμωση με απλή επαφή με τη γάτα. Για να μολυνθεί ο άνθρωπος πρέπει να καταπιεί αυγά τοξοπλάσματος, κάτι που μπορεί να συμβεί με τους τρόπους που αναφέρθηκαν πιο πάνω.  Πρέπει να σημειωθεί μάλιστα ότι τα αυγά του τοξοπλάσματος γίνονται λοιμογόνα μόνο αφού εκτεθούν στην ατμόσφαιρα για 1-5 ημέρες, αναλόγως των συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίας. Δηλαδή με τα νωπά κόπρανα γάτας δεν μεταδίδεται η τοξοπλάσμωση. Επομένως, δεν υφίσταται κίνδυνος εφ’ όσον τηρούνται οι βασικοί κανόνες υγιεινής και καθαριότητας. Εξάλλου η διασπορά αυγών με τα κόπρανα της μολυσμένης γάτας διαρκεί από λίγες ημέρες έως τρείς εβδομάδες, στη συνέχεια η γάτα παραμένει φορέας του παρασίτου αλλά στα κόπρανά της δεν περιέχονται αυγά ενώ η αναζωπύρωση της νόσου είναι σπάνια.

Από τα άλλα είδη ζώων μπορεί κανείς να μολυνθεί με τοξόπλασμα μόνο καταναλώνοντας το κρέας τους ωμό ή μισοψημένο. Γι΄ αυτό πρέπει να μαγειρεύουμε καλά το κρέας που τρώμε εμείς οι ίδιοι και αυτό που δίνουμε στις γάτες, επίσης δεν πρέπει να αφήνουμε τη γάτα μας να κυνηγάει ποντίκια και άλλα ζώα διότι τρώγοντάς τα ωμά μπορεί να μολυνθεί με τοξόπλασμα.

Στατιστικές μελέτες έχουν δείξει ότι άνθρωποι με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα που έχουν γάτες, παθαίνουν τοξοπλάσμωση το ίδιο συχνά με ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα που δεν έχουν γάτες. Συνεπώς η μόλυνση δεν γίνεται από τις κατοικίδιες γάτες αλλά από την κατανάλωση ωμού ή μισοψημένου κρέατος ή ωμών λαχανικών που δεν πλύθηκαν καλά καθώς επίσης και από μολυσμένο νερό. Τα λαχανικά φέρουν αυγά τοξοπλάσματος λόγω της ρύπανσής τους είτε με κόπρανα γάτας είτε με πτώματα άλλων ειδών ζώων, π.χ. ποντικών. Έτσι  ρυπαίνεται και το νερό.

Τέλος, τα κόπρανα της γάτας εκτός από παράσιτα μπορεί να περιέχουν και βακτήρια, με σημαντικότερο τη σαλμονέλα. Και σ’ αυτή την περίπτωση η μόλυνση του ανθρώπου γίνεται από το στόμα και αρρωσταίνουν κυρίως άτομα με ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα, τα οποία παθαίνουν γαστρεντερίτιδα που μπορεί να συνοδεύεται από εμετό, διάρροια, κοιλιακό πόνο, πυρετό.

ΓΡΑΤΖΟΥΝΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΑΓΚΩΜΑΤΑ

Επειδή τα δόντια και τα νύχια της γάτας είναι λεπτά και μυτερά, προξενούν μικρής έκτασης αλλά βαθιές πληγές που είναι πιο επικίνδυνες για μόλυνση απ’ ότι οι εκτεταμένες αλλά επιφανειακές. Συνήθως προκαλείται πρήξιμο, πόνος, κοκκίνισμα ή και μελανιά που περιορίζονται στο σημείο του τραυματισμού και παρέρχονται με συνήθη καθαρισμό του τραύματος. Πρέπει να ανησυχήσουμε αν μετά από γρατζούνισμα ή δάγκωμα γάτας παρουσιαστεί πονοκέφαλος, πυρετός, επιπεφυκίτιδα, πόνος στους μύες ή στις αρθρώσεις, κάτι που συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια. Επικινδυνότερες για μετάδοση βακτηρίων είναι οι γάτες με αποστήματα και αυτές στις οποίες δεν γίνεται προληπτική αγωγή για ψύλλους, τσιμπούρια και ακάρεα διότι με αυτά μεταδίδονται στη γάτα διάφορα μικρόβια.

Με το δάγκωμα επίσης μεταδίδεται η λύσσα, νόσος που εδώ και αρκετά χρόνια έχει εξαφανιστεί από την Ελλάδα αλλά επειδή είναι θανατηφόρος και εξελίσσεται πολύ γρήγορα, η αναφορά σε αυτή επιβάλλεται. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι οι γειτονικές μας χώρες δεν θεωρούνται απαλλαγμένες από τη λύσσα. Στην Τουρκία μάλιστα μέχρι πρόσφατα υπήρχαν θανατηφόρα κρούσματα σε ανθρώπους. Επομένως κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την εισαγωγή της νόσου στη χώρα μας. Γι’ αυτό στην Ελλάδα, όπως και σε πολλά άλλα κράτη, ο ετήσιος αντιλυσσικός εμβολιασμός των σκύλων και των γατών είναι υποχρεωτικός από το νόμο. Μια λυσσασμένη γάτα αρχικά εμφανίζει υπερδιέγερση, ευερεθιστότητα, αποπροσανατολισμό, επιθετικότητα ακόμη και έναντι άψυχων αντικειμένων και στη συνέχεια παράλυση των άκρων και δυσκολία στην κατάποση. Λέγεται ότι τα λυσσασμένα ζώα απεχθάνονται το νερό, λανθασμένη εντύπωση που μάλλον έχει δημιουργηθεί λόγω της δυσκολίας κατάποσης του νερού. Τελικά, ο θάνατος επέρχεται σε περίπου μια εβδομάδα μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων και οφείλεται στην παράλυση των αναπνευστικών μυών. Επειδή ο ιός της λύσσας βρίσκεται στο σάλιο έως και δέκα ημέρες πριν το μολυσμένο ζώο εμφανίσει τα σημάδια της ασθένειας, σε περίπτωση δαγκώματος από υγιές αδέσποτο ή ανεμβολίαστο ζώο, αυτό πρέπει να απομονώνεται και να παρακολουθείται επί δέκα ημέρες. Ο άνθρωπος που δαγκώθηκε πρέπει να πλύνει άμεσα το τραύμα με άφθονο νερό και σαπούνι και ίσως κριθεί σκόπιμο να χορηγηθεί αντιλυσσικός ορός και να γίνει αντιλυσσικός εμβολιασμός.

ΟΥΡΑ, ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ ΕΚΚΡΙΜΑΤΑ

Οι γάτες που δεν λαμβάνουν τακτικά αντιπαρασιτική αγωγή και έρχονται σε επαφή με μολυσμένα ζώα, κυρίως ποντίκια, ενδέχεται να διασπείρουν μικρόβια με τα ούρα ή με τα υγρά που βγαίνουν από το αιδοίο μετά τη γέννα. Μετά την επαφή με τέτοιες γάτες πρέπει να προσέχουμε να μην αγγίζουμε τα μάτια, τη μύτη και το στόμα μας, πριν πλύνουμε τα χέρια μας με άφθονο σαπούνι και νερό. Ακόμη, μια γάτα που φτερνίζεται ή βήχει μπορεί να μεταδώσει αναπνευστική νόσο και στον άνθρωπο. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε περίπτωση που κάποιο μέλος της οικογένειας έχει προσβληθεί από στρεπτόκοκκο, ένα μικρόβιο που προξενεί πονόλαιμο και πνευμονία, αν στο σπίτι υπάρχει γάτα. Οι γάτες πολύ σπάνια είναι φορείς αυτού του μικροβίου, μπορεί όμως να το κολλήσουν από τον άνθρωπο και στη συνέχεια να το μεταδώσουν σε άλλους ανθρώπους, χωρίς αυτές οι ίδιες να αρρωστήσουν. Το ίδιο ισχύει και για τους σκύλους. Γι’ αυτό αν στο σπίτι μας έχουμε κρούσματα πονόλαιμου, που θεραπεύεται και επανεμφανίζεται, για πολύ καιρό, τότε πρέπει να ερευνηθεί η αιτία του πονόλαιμου και αν διαπιστωθεί ότι είναι ο στρεπτόκοκκος να απευθυνθούμε στον κτηνίατρο για να γίνει φαρμακευτική αγωγή και στα ζώα του σπιτιού.

ΜΥΚΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ

Οι γάτες πολλές φορές έχουν στο τρίχωμά τους μια κατηγορία μυκήτων που είναι γνωστοί με τις ονομασίες δερματόφυτα, τριχόφυτα ή τριχοφάγος. Οι μύκητες εκδηλώνονται με μεγάλη ποικιλία δερματικών αλλοιώσεων ή απλώς υπάρχουν στο τρίχωμα της γάτας χωρίς να δημιουργούν οποιοδήποτε πρόβλημα. Στην τελευταία περίπτωση, τα δερματόφυτα βρίσκονται, κατά κάποιον τρόπο, σε αναμονή των κατάλληλων συνθηκών για να αναπτυχθούν και όταν βρούν τον οργανισμό της γάτας εξασθενημένο π.χ. από άλλη αρρώστια, γίνονται η αιτία δερματικών προβλημάτων. Η μετάδοση στον άνθρωπο γίνεται με απλή επαφή με την τρίχα της γάτας και μερικές φορές προκαλείται δερματίτιδα η οποία θεραπεύεται με κατάλληλη αγωγή. Αν παρατηρήσετε οτιδήποτε μοιάζει μη φυσιολογικό στο τρίχωμα και στο δέρμα της γάτας σας, απευθυνθείτε στον κτηνίατρο. Επίσης, πλένεται τα χέρια σας μετά από επαφή με αδέσποτες γάτες.

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΤΡΙΧΑ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ

Ένα πρόβλημα που προκαλείται από την τρίχα της γάτας σε ορισμένους ανθρώπους, χωρίς όμως οι γάτες να φταίνε γι’ αυτό και χωρίς να υφίσταται κίνδυνος για τη δημόσια υγεία, είναι οι αλλεργικές αντιδράσεις. Σημαντικός αριθμός ανθρώπων έχει αλλεργία στο τρίχωμα της γάτας που εκδηλώνεται κυρίως με φτέρνισμα, καταρροή και δακρύρροια.  Μέχρι πρότινος οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούσαν να απολαύσουν τη συντροφιά του αξιαγάπητου αιλουροειδούς. Τη λύση στο πρόβλημα αυτό έδωσε η βιοτεχνολογία. Λίγες μέρες πριν γραφτεί το άρθρο αυτό, ανακοινώθηκε στις Η.Π.Α η κυκλοφορία στην αγορά υποαλλεργικών γατών. Με παρεμβάσεις στα γονίδια της γάτας δημιουργήθηκαν ζώα ο οργανισμός των οποίων, δεν παράγει τις ουσίες που προκαλούν αλλεργία. Σύντομα οι υποαλλεργικές γάτες αναμένονται και στην Ευρώπη με μόνο μειονέκτημα την υψηλή τιμή τους.

Καταλήγοντας, η γάτα δεν είναι μόνο ένα πολύ βολικό κατοικίδιο για τους σημερινούς ανθρώπους των πόλεων που κατοικούν κατά κύριο λόγο σε διαμερίσματα πολυκατοικιών, αλλά και απολύτως ασφαλές για τη δημόσια υγεία, εφόσον βέβαια τηρούνται ορισμένοι κανόνες. Συνοπτικά, για να απολαμβάνουμε με ασφάλεια τη συντροφιά της γάτας μας πρέπει:

1. να διατηρούμε το χώρο διαβίωσης της γάτας και τα σκεύη της (ταΐστρα, ποτίστρα, βούρτσα, αμμοδόχος κτλ.) καθαρά.
2. να την εμβολιάζουμε τακτικά σύμφωνα με το εμβολιακό πρόγραμμα που έχει καταρτίσει ο κτηνίατρος.
3. να εφαρμόζουμε τακτικούς αποπαρασιτισμούς σύμφωνα με τις οδηγίες του κτηνιάτρου.
4. να μην της δίνουμε ωμό κρέας ή ψάρι αλλά να την ταΐζουμε με ειδικές τροφές του εμπορίου ή με μαγειρεμένο φαγητό.
5. να μην την αφήνουμε να κυνηγάει ποντίκια, πουλιά κ.α. ζώα.
6. να τηρούνται βασικοί κανόνες ατομικής υγιεινής και καθαριότητας.